Οι στόχοι της διαπαιδαγώγησης, αν το καλοσκεφτούμε, οφείλουν να «βλέπουν» στο μέλλον, να αφορούν δηλαδή, εκτός από την άμεση διαχείριση κάποιων καταστάσεων στο εδώ και τώρα,  στη διαμόρφωση ενός μελλοντικού ενήλικα που θα έχει αυξημένες πιθανότητες να είναι ικανοποιημένος με τη ζωή του. Αυτή η αρχή θα μπορούσε να μεταφραστεί στο να αποκτήσει το παιδί κοινωνικές δεξιότητες και για την ενήλικη ζωή του, όπως υπευθυνότητα, ενσυναίσθηση, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων & αυτοέλεγχο.

Τρεις απλές ερωτήσεις, μπορούν να λειτουργήσουν αποκαλυπτικά ως προς την ποιότητα των μεθόδων πειθαρχίας που χρησιμοποιούμε και ειδικότερα ως προς τη διάσταση της τιμωρητικότητας.

1.Θα μου άρεσε να μου το κάνουν εμένα αυτό;

2.Βοηθά αυτή η μέθοδος το παιδί μου να αποκτήσει πολύτιμες δεξιότητες ζωής;

3.Αυτή η μέθοδος θα χτίσει ή θα βλάψει τη σχέση μας;

Υπάρχει, λοιπόν, η προσέγγιση που αντιμετωπίζει τα παιδιά ως πλάσματα που χρειάζονται την επιβολή και την εξουσία για να μάθουν και η άποψη ότι μπορεί να υιοθετήσουμε μια διαπαιδαγώγηση που να ενισχύει τη σχέση και όχι να την υποσκάπτει. Η 2^η άποψη προϋποθέτει ότι υπάρχει σεβασμός και ένας δεσμός σταθερός, στενός, ασφαλής, που αξίζει να προστατευθεί και να καλλιεργηθεί περαιτέρω.

Στην περίπτωση, λοιπόν, που η σχέση οικοδομείται συστηματικά από νωρίς και η σύνδεση υπερισχύει της ανάγκης για επιβολή, αυξάνεται η πιθανότητα να κινηθούμε στο μονοπάτι της συνεργασίας και της πρόληψης, παρά σε αυτό της μονόπλευρης επιβολής και της εκ των υστέρων διαχείρισης… Πρόκειται για δύο πολύ διαφορετικές διαδρομές, με αλλιώτικες επιδράσεις, βραχυπρόθεσμες όσο και μακροπρόθεσμες, πάνω στο παιδί, στο γονιό και τη σχέση. Ενδεικτικά, μπορούμε να επισημάνουμε κάποιες από αυτές…

 

 

Πειθαρχία που ενδυναμώνει τη σχέση	Τιμωρία που αποδυναμώνει τη σχέση
Προσφέρει καθοδήγηση	Ο ισχυρότερος πληγώνει τον πιο αδύνατο ώστε να αλλάξει τη συμπεριφορά του
Ενισχύει την επικοινωνία	Στηρίζεται στη συμμόρφωση λόγω εξαναγκασμού
Επικεντρώνεται στην πρόληψη	Κυριεύεται από αισθήματα θυμού, γιατί η μάθηση στηρίζεται σε σαθρά θεμέλια
Οδηγεί στην επίλυση προβλημάτων	Γεννάει την παθητική επιθετικότητα / εξέγερση
Ευνοεί τη μάθηση μέσα από τη συναισθηματική ταύτιση	Το αίσθημα εκδίκησης καταργεί την επικοινωνία
Αφήνει αλώβητη τη συναισθηματική σύνδεση και την αίσθηση του ανήκειν	Δημιουργεί αμοιβαία έλλειψη κατανόησης
Διδάσκει τη δικαιοσύνη, την υπευθυνότητα, τις κοινωνικές δεξιότητες	Σέβεται το γονέα, όχι όμως το παιδί
Συντηρεί την κατανόηση	Ενθαρρύνει το νταηλίκι και την εκφοβιστική συμπεριφορά
Σέβεται και το γονέα και το παιδί	Τροφοδοτεί μια απαισιόδοξη στάση & δίνει στρεβλή εικόνα για τις σχέσεις

 

Υπάρχουν πολλά εργαλεία που μπορούν να καταστήσουν την τιμωρία περιττή και αχρείαστη. Το καλύτερο εργαλείο είναι μια ζεστή αγκαλιά, ακόμη και νοερή, αν το άλλο άτομο δεν επιθυμεί το άγγιγμα εκείνη τη στιγμή. Η επιτυχία των εργαλείων είναι ευθέως ανάλογη με τη δύναμη του δεσμού που έχουμε με το παιδί. Αν χρησιμοποιούμε την τιμωρία μαζί με τα εργαλεία, η επιτυχία περιορίζεται. Αν η χρήση των εργαλείων δε φέρει αλλαγές, πρέπει να γυρίσουμε στην οικοδόμηση του δεσμού και να τα ξαναδοκιμάσουμε μετά από λίγο καιρό…  Κάποια από αυτά είναι:

• Διάλειμμα για το γονέα. Αποφόρτιση, ανατροφοδότηση, ψυχραιμία.
• Επίβλεψη – Πρόληψη – τροποποίηση περιβάλλοντος. Κάνουμε πλάνο διαχείρισης για τις καταστάσεις που θεωρούμε δύσκολες, προλαμβάνουμε εκρήξεις νεύρων, απομακρύνουμε από το οπτικό πεδίο τα ακατάλληλα αντικείμενα, δημιουργούμε ένα φιλικό σπίτι για το ΠΑΙΔΙ!
• Μηνύματα – Εγώ: Θετικές φράσεις σύνδεσης («Σ’ αγαπώ»)
• Ενεργητική ακρόαση: αναγνωρίζουμε συναισθήματα & ανάγκες
• Παροχή πληροφοριών. Εξηγούμε μεστά και περιληπτικά
• Ενθάρρυνση, δίνουμε οδηγίες με καταφατικές και όχι αρνητικές προτάσεις. «Ας…» αντί για «μην…»
• Κάνουμε το αίτημα παιχνίδι. Π.χ. βουρτσίζουμε τα δόντια και περιγράφουμε τι βλέπουμε εκεί μέσα (φανταστικά) ή έχουμε στο μπάνιο τη Δόνα Τερηδόνα!
• Γονεϊκή παρουσία (όχι απομόνωση). Τις στιγμές της έντασης βρισκόμαστε κοντά στο παιδί και το βοηθάμε να αντιμετωπίσει τα έντονα συναισθήματά του. Ακολουθεί επίλυση προβλήματος / επανόρθωση με συμμετοχή του παιδιού.
• Τήρηση υποσχέσεων, προειδοποίηση πριν από μια μετάβαση, διασαφήνιση προσδοκιών και προετοιμασία
• Παροχή επιλογών ως προς το χρόνο και τον τόπο
• Χρήση του κανόνα «Όταν … τότε…», χρήση ρολογιού ή ημερολογίου για τον προσδιορισμό χρονικών ορίων
• Συμμετοχή στην οικογενειακή ζωή! Μοίρασμα χρόνου με δημιουργικό τρόπο, όχι μόνο για την παροχή οδηγιών!
• Πρώτα σύνδεση, μετά καθοδήγηση!
• Συγχώρεση, είμαστε πρότυπο, όχι τιμωροί!

Τα παιδιά ανταποκρίνονται τόσο πολύ στο χαμόγελο, που αν ένας γονέας μπορούσε να αλλάξει ένα μόνο πράγμα στον τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών του, θα του συνιστούσαμε να χαμογελά πιο συχνά και να προσφέρει περισσότερες αγκαλιές και πιο πολλή στοργή.

 

Βιβλιογραφία: Πειθαρχία χωρίς τιμωρία, Μάρτης